afb.

Nuland, Raadhuisstraat 3

Nuland, Raadhuisstraat 3

Context (Bouw)historie: In de Middeleeuwen was Nuland onderdeel van het Kwartier van Maasland van de Meierij van 's-Hertogenbosch. Later vormde Nuland met Geffen een heerlijkheid, die in de periode 1505-1638 in het bezit was van de familie Van Vladeracken. Jan van Vladeracken bouwde een kasteel aan de Singel omstreeks 1500, direct ten noorden van de kern van Nuland. Het was een rond kasteel dat in de Franse tijd verwoest werd. Een ronding in de Singel, direct ten zuiden van de spoorbaan herinnert hier nog aan, evenals de naam van de hoeve: "Vladeracken". Het grondgebied van Nuland werd regelmatig getroffen door ernstige overstromingen, bijvoorbeeld nog in 1876 en 1880. Tijdens de bevrijding heeft het dorp erg geleden. Het werd tijdens de Operatie Market Garden eerst door de geallieerden en later door de Duitsers beschoten. Op 22 oktober 1944 werd de aanval op 's-Hertogenbosch ingezet en werd Nuland bevrijd door de 53e (Welshe) Infanteriedivisie. Op 27 oktober kwam ook 's-Hertogenbosch in handen van de geallieerden. Tot 1993 was Nuland een zelfstandige gemeente. Op 1 januari 1993 zijn Nuland, Geffen en Vinkel samengevoegd tot de gemeente Maasdonk. Nuland ging op 1 januari 2015 op in de gemeente 's-Hertogenbosch. Het pand Raadhuisstraat 3 werd in 1938-1940 gebouwd als veldwachterswoning en vormde samen met het naastgelegen raadhuis (GM) één bouwproject. Architecten J. Schütz en Jac. M. van den Bosch waren verantwoordelijk voor het ontwerp van zowel het raadhuis als de onderhavige gemeentelijke dienstwoning. Zij kozen voor een traditionele baksteenarchitectuur in Delftse School trant. Hoewel er door de tijd heen diverse wijzigingen zijn uitgevoerd, is met name vanaf de openbare weg gezien het oorspronkelijke karakter van de woning goed behouden gebleven. Zo werden invullingen van enkele gevelopeningen gewijzigd (of dichtgezet). Tegen de achtergevel van het pand werden diverse uitbouwen gerealiseerd. Daartoe werd de indeling van de achtergevel op punten gewijzigd. Tevens werd de dakbedekking vernieuwd. De later gerealiseerde uitbreidingen aan de achterzijde van het pand zijn niet beschermenswaardig.	2
Ligging: Het pand ligt vrijstaand aan de zuidelijke zijde van de Raadhuisstraat, even ten westen van het voormalige raadhuis (GM), midden in de kern van Nuland. Beschrijving Algemeen (hoofdvorm, kap): Het pand heeft een L-vormige plattegrond en omvat één bouwlaag en een zolderverdieping onder een samengestelde kap met (vernieuwde) gesmoorde pannendekking. Op de nok van het evenwijdig aan de straat liggende bouwdeel zijn twee bakstenen schoorstenen uitgevoerd. Het noordelijke dakvlak is voorzien van een door de goot stekende dakkapel met 9-ruits raam en een zadeldakje. Volgens de bouwtekeningen is dit element ook toegepast in het zuidelijke dakvlak. In het westelijke dakvlak zijn twee (nieuwe) dakkapellen uitgevoerd, waarvan de rechter geïnspireerd is op de oorspronkelijk hier aanwezige dakkapel. De gevels zijn opgetrokken in een rode quasi	3
handvormsteen in Vlaams verband. De vensters bevatten houten invullingen. Enkele vensters zijn op punten gewijzigd. Onder de vensters een lekdorpel in bruine lekdorpeltegels, erboven een steens strek. Voorgevel: De voorgevel (noord) bevat links en rechts een vensters met houten kruiskozijn waarin vier 4-ruits ramen zijn gevat. Beide vensters zijn voorzien van houten luiken. Tussen deze vensters bevindt zich de formele toegang tot de woning. Deze bevat een houten kozijn met getoogd bovenlicht met roeden en een vernieuwde houten deur. Het houten luifeltje op siersmeedijzeren steunen is waarschijnlijk een reconstructie van de oorspronkelijke situatie, aangezien deze op de historische foto’s uit de jaren 1980 ontbreekt. Rechts naast de voordeur een lantaarn aan een siersmeedijzeren arm. Ter hoogte van de zoldervloer vier smeedijzeren gevelankers. Dit deel van de gevel wordt afgesloten door het overstek van het dak en een zinken goot. Geheel rechts gaat deze gevel over in het naar voren springende bouwdeel (oorspronkelijk de garage voor de brandweer). Dit geveldeel bevat aan de oostelijke zijde de getoogde voormalige garagetoegang met dubbele houten garagedeuren. Mogelijk is achter deze deuren de omstreeks 1990 gerealiseerde invulling (zie historische foto noordgevel) nog aanwezig. Ook dit geveldeel wordt afgesloten door het houten overstek van het dak en een zinken goot. De noordelijke topgevel van dit naar voren springende bouwdeel bevat twee rondboogvensters met roeden. Hierboven ter hoogte van de zolderverdieping een venster met twee vernieuwde 6-ruits draaikiepramen. Geheel boven in de gevel een smalle opening (blind). Zijgevels: De linker zijgevel (oost) is een topgevel en bevat op de begane grond een venster met houten kruiskozijn, waarin zes 4-ruits ramen zijn gevat. Aan weerszijden van dit venster houten luiken. Ter hoogte van de zolderverdieping een venster met vernieuwde 6-ruits draairamen. Geheel boven in deze topgevel een kleine ronde opening (blind). Deze kopgevel wordt afgesloten door het houten overstek van het dak. De rechter zijgevel (west) bevat links een gewijzigd rondboog venster met vernieuwde invulling. Hier was oorspronkelijk een venster uitgevoerd overeenkomstig de rondboogvensters met roeden in de naar de straat gerichte kopgevel. Rechts hiervan een dichtgemetselde toegang en een dichtgemetseld venster. Het rechts op deze gevel aansluitende jongere metselwerk is niet beschermenswaardig. Deze zijgevel wordt afgesloten door het overstek van het dak en een zinken goot.	4
Achtergevel:v De achtergevel is niet zichtbaar vanaf de openbare weg. Aan de hand van fotomateriaal uit de jaren 1980-1990 kan worden vastgesteld dat de oorspronkelijke indeling van deze gevel gewijzigd is, en dat er diverse aanbouwen tegen de gevel gerealiseerd zijn. Ruimtelijke indeling: Het interieur is niet bezocht. Op basis van de bouwtekening uit 1938 kan de ruimtelijke indeling van het pand als volgt worden beschreven: De begane grond en verdieping van het langgerekte bouwdeel met kap evenwijdig aan de straat waren ingericht als woning. Recht achter de formele ingang, van voorgevel tot achtergevel, de hal met trappenhuis. Onder de hal een bescheiden kelder. Aan de oostelijke zijde van het trappenhuis een woonkamer, aan de noordelijke zijde achtereenvolgens een keuken, bijkeuken en een bergplaats. De begane grond van het naar voren springende bouwdeel was bestemd als garage voor de brandweer. Op de zolderverdieping van beide bouwdelen waren slaapkamers. Het is niet duidelijk in hoeverre deze oorspronkelijke indeling in de huidige situatie nog aanwezig is. Constructies: Op de bouwtekening uit 1938 is te zien dat de woning een traditionele opzet heeft met bakstenen spouwmuren, houten balklagen en houten gordingenkap. Interieurelementen: Het interieur is niet bezocht. Mogelijk zijn interieurelementen uit de bouwtijd behouden gebleven. Erf, bijgebouwen, diversen: De na 1938-1940 gerealiseerde aanbouwen tegen de achtergevel en de op het achterterrein gelegen bijgebouwen zijn niet beschermenswaardig.	5
Motivering voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst 1. Architectonische en stedenbouwkundige waarden De voormalige gemeentelijke dienstwoning heeft stedenbouwkundige waarde vanwege de samenhang met de historische gebouwde omgeving. De woning ligt direct naast het in 1938 gereedgekomen voormalige raadhuis (GM) en de 1950 gerealiseerde dienstwoning (Dorpstraat 5G). Samen met deze twee objecten vormt de woning een waardevol ensemble, dat tevens zeer beeldbepalend is vanwege de prominente ligging op de hoek van de Dorpstraat met de Raadhuisstraat. De stedenbouwkundige samenhang wordt versterkt door de architectonische samenhang. Alle drie de panden zijn uitgevoerd in een traditionele baksteenarchitectuur in Delftse School trant. 2. Bouw- en/of kunsthistorische waarden De in de periode 1938-1940 tot stand gekomen woning met (brandweer)garage heeft architectuurhistorische waarde als een in hoofdvorm goed herkenbaar gebleven voorbeeld van woningbouw uit het interbellum, uitgevoerd in traditionele baksteenarchitectuur in Delftse School trant. De woning was onderdeel van het bouwplan voor het naastgelegen raadhuis (GM) en werd ontworpen door de in Den Bosch gevestigde architect F. Schütz en de uit Nuland afkomstige architect Jac. M. van den Bosch. Deze laatste zou in 1950 de even ten zuiden van het raadhuis gelegen dienstwoning Dorpstraat 5G ontwerpen. Beide architecten waren zeer actief in de regio en realiseerden vooral architectuur in een traditionalistische trant. Ondanks enkele moderniseringen en wijzigingen bleef het oorspronkelijke karakter van de woning behouden. Vooral in samenhang met het naastgelegen raadhuis en de in 1950 gebouwde dienstwoning aan de Dorpsstraat 5G is er sprake van een waardevol architectuurhistorisch ensemble. 3. Cultuurhistorische waarden Het pand heeft cultuurhistorische waarde als een in hoofdvorm goed voorbeeld van een vooroorlogse gemeentelijke dienstwoning in het dorp Nuland. Tevens als onderdeel van het in opdracht van het gemeentebestuur van Nuland gebouwde gemeentelijke complex (raadhuis en veldwachterswoning). De woning werd in 1938-1940 gebouwd als veldwachterswoning met garage voor de brandweer. Deze functie is door de prominente ligging direct naast het raadhuis, maar ook door de nog goed bewaard gebleven opzet van de naar de openbare weg gelegen gevels afleesbaar gebleven. Het object Raadhuisstraat 3 te Nuland, bestaande uit een voormalige gemeentelijke dienstwoning uit 1938-1940, is op basis van bovenstaande criteria beschermenswaardig als gemeentelijk monument in de gemeente ‘s-Hertogenbosch.	6

Afdeling Erfgoed 's-Hertogenbosch (AEH)

2019

Aanwijzing 11 panden en objecten als gemeentelijk monument in Nuland

Raadhuisstraat 3 te Nuland

Gemeenteblad van 's-Hertogenbosch

Bossche Encyclopedie |